بمبئی (Mumbai)، پایتخت ایالت مهاراشترا و پایتخت تجاری هندوستان، از گذشته کانون توجه محققان و گردشگران بوده است. بمبئی، قلب تپنده هند، شهری است که در آن سنت و مدرنیته به زیبایی در هم آمیخته‌اند.
با قدم زدن در خیابان‌های شلوغ و پرجنب‌وجوشش، گویی وارد دنیایی از رنگ‌ها، صداها و بوها می‌شوید. از یک سو، ساختمان‌های بلند و مدرن و از سوی دیگر، معابد قدیمی و بازارهای سنتی، چشم‌اندازی بی‌نظیر را خلق کرده‌اند. این شهر، زادگاه سینمای بالیوود است و به همین دلیل، روحیه‌ای شاد و سرزنده دارد.
موسیقی و رقص در همه جای شهر شنیده می‌شود و جشنواره‌های رنگارنگ، بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی مردم بمبئی است. در این مقاله، تلاش می‌کنیم تا با بررسی ابعاد مختلف شهر بمبئی، از جمله تاریخچه، اقتصاد، فرهنگ، اماکن گردشگری و… آن، تصویری جامع و دقیق از این کلان‌شهر ارائه دهیم.
جمعیت و مساحت شهر بمبئی
بمبئی به عنوان یکی از پرجمعیت‌ترین شهرهای جهان شناخته می‌شود. میلیون‌ها نفر در این شهر زندگی می‌کنند و به همین دلیل، شاهد تراکم جمعیت بسیار بالایی در برخی مناطق هستیم. این جمعیت زیاد، به دلیل مهاجرت گسترده از مناطق دیگر هند و رشد طبیعی جمعیت، به‌طور مداوم در حال افزایش است.
بمبئی، با وسعتی در حدود ۶۰۳ کیلومتر مربع، در ساحل غربی هند و در کرانه‌های دریای عرب واقع شده است. این شهر که طبق آخرین آمار، بیش از ۲۰ میلیون نفر جمعیت داشته است، یکی از پرجمعیت‌ترین شهرهای جهان و هند به شمار می‌رود. گستردگی جغرافیایی و جمعیت قابل توجه بمبئی، آن را به یکی از مراکز مهم اقتصادی، فرهنگی و تجاری هندوستان تبدیل کرده است.
تاریخچه شهر بمبئی
بمبئی، تاریخچه‌ای طولانی و پیچیده دارد که ریشه در دوران استعمار دارد. این شهر که در ابتدا از اتحاد هفت جزیره تشکیل شده بود، با ورود بریتانیا به هند و ایجاد فرصت‌های شغلی فراوان، به مقصدی برای مهاجران از سراسر کشور تبدیل شد. در نتیجه، جمعیت بمبئی به شدت افزایش یافت و این شهر به یکی از پرجمعیت‌ترین شهرهای جهان تبدیل شد.
بمبئی در دوران استعمار انگلیس، به عنوان مرکز اداری و حکومتی بریتانیا در شبه‌قاره هند و دروازه هند شناخته می‌شد. پیش از آن، مسلمانان از قرن چهاردهم میلادی در این منطقه ساکن بودند و به تجارت دریایی مشغول بودند. در قرن شانزدهم میلادی، پرتغالی‌ها نیز به این جزیره دست یافتند و آن را به مرکز تجارت خود تبدیل کردند. با این حال، در سال 1661 میلادی، بمبئی به انگلستان واگذار شد و سپس در سال 1668 میلادی، به شرکت هند شرقی واگذار گردید. این تحولات تاریخی، تأثیر عمیقی بر شکل‌گیری هویت فرهنگی و اجتماعی بمبئی گذاشته است.
فرهنگ و اقتصاد
بمبئی، نقش محوری در اقتصاد کشور هند ایفا می‌کند. تمرکز صنایع مختلف از جمله نساجی، سینما، بانکداری، تجارت و کشتی‌سازی در این شهر، آن را به یک قطب اقتصادی قدرتمند تبدیل کرده است. بندر بزرگ بمبئی، که زمانی شاهراه ارتباطی هند با ایران و جهان عرب بود، همچنان نقش مهمی در تجارت بین‌المللی این کشور دارد.
با وجود این، اقتصاد بمبئی با چالش‌های جدی نیز مواجه است. نابرابری شدید درآمدی، رشد فزاینده‌ی حلبی‌آبادها و آلودگی شدید هوا از جمله مشکلات عمده این شهر هستند. تمرکز ثروت در دست اقلیت اندک، در مقابل فقر گسترده توده‌های مردم، یکی از بارزترین جلوه‌های تضاد طبقاتی در هند است.
همچنین بمبئی به عنوان مرکز سینمای هند یا بالیوود، نقش مهمی در شکل‌دهی فرهنگ عامه این کشور و کشورهای همسایه داشته است. صنعت فیلم هند، علاوه بر جنبه‌های اقتصادی، بر باورها، ارزش‌ها و سبک زندگی مردم تأثیرگذار بوده است. از سوی دیگر، این شهر به عنوان یک شهر مهاجرپذیر، میزبان طیف گسترده‌ای از فرهنگ‌ها و زبان‌ها است. این تنوع فرهنگی، در عین حال که به غنای فرهنگی شهر افزوده است، بدون شک چالش‌هایی را نیز در زمینه‌های اجتماعی و سیاسی ایجاد کرده است.
دین و مذهب مردم بمبئی
بر اساس آمار، اکثریت جمعیت بمبئی را هندوها تشکیل می‌دهند. با این حال، اقلیت‌های مذهبی قابل توجهی نیز در این شهر سکونت دارند که از جمله آن‌ها می‌توان به مسلمانان، مسیحیان، جینی‌ها، زرتشتیان و یهودیان اشاره کرد.
مسلمانان به عنوان یکی از بزرگترین اقلیت‌های مذهبی در بمبئی، حضور پررنگی دارند. جامعه مسلمانان بمبئی از تنوع فرقه‌ای برخوردار است و شامل شیعیان دوازده امامی، شیعیان شش امامی یا بوهره، اسماعیلی‌ها و وهابی‌ها می‌شود. شیعیان دوازده امامی و شش امامی به عنوان دو فرقه بزرگ شیعه در این شهر، از قدمت تاریخی برخوردارند.
زرتشتیان نیز با جمعیتی قابل توجه در بمبئی زندگی می‌کنند و به عنوان یکی از کوچک‌ترین اقلیت‌های مذهبی هندوستان شناخته می‌شوند. زرتشتیان بمبئی که عموماً با نام پارسیان شناخته می‌شوند، نقش مهمی در تاریخ اقتصادی و فرهنگی این شهر ایفا کرده‌اند. حضور سایر اقلیت‌های مذهبی همچون مسیحیان و جینی‌ها نیز در بمبئی قابل توجه است. این اقلیت‌ها با حفظ آداب و رسوم مذهبی خود، به غنای فرهنگی این شهر افزوده‌اند.
در مجموع، تنوع مذهبی در بمبئی، باعث ایجاد یک بافت اجتماعی پویا و چند فرهنگی شده است. این تنوع، در عین حال که چالش‌هایی را نیز به همراه داشته است، به تقویت روحیه همزیستی مسالمت‌آمیز و تحمل در میان گروه‌های مختلف مذهبی کمک کرده است.
تنوع زبانی در شهر بمبئی
زبان مراتی به عنوان زبان رسمی ایالت ماهاراشترا و زبان مادری اکثریت ساکنان بمبئی، نقش محوری را در ارتباطات روزمره مردم این شهر ایفا می‌کند. با این حال، بمبئی به عنوان یک کلان‌شهر، میزبان جمعیتی با پیشینه‌های زبانی متنوع است.
وجود ۱۶ زبان مختلف در این شهر، گواهی بر غنای فرهنگی و تاریخی بمبئی است. زبان هندی به عنوان زبان رسمی هند و به دلیل گستردگی استفاده آن در سراسر کشور، به ویژه در حوزه‌های اداری و آموزشی، در بمبئی نیز رواج فراوانی دارد. زبان انگلیسی نیز به عنوان زبان بین‌المللی، در حوزه‌های تجاری، آموزش عالی و رسانه‌های جمعی این شهر کاربرد گسترده‌ای یافته است.
زبان اردو که ریشه در فرهنگ اسلامی هند دارد، نیز در میان بخشی از جمعیت بمبئی، به ویژه در محله‌های قدیمی و تاریخی شهر، رایج است. علاوه بر این، لهجه‌های محلی مختلفی نیز در بمبئی تکلم می‌شوند که نشان از تنوع زبانی و فرهنگی غنی این شهر است.
با وجود این تنوع زبانی، زبان‌های مراتی، هندی و انگلیسی به عنوان سه زبان اصلی و پرکاربرد در بمبئی شناخته می‌شوند.
آب و هوای شهر بمبئی
شهر بمبئی، همچون بسیاری از مناطق جنوبی و مرکزی هندوستان، از آب و هوایی گرم و شرجی برخوردار است. این شهر به طور کلی دارای سه فصل مشخص است:
- فصل تابستان: این فصل از اوایل فروردین ماه آغاز شده و تا اواسط خرداد ماه ادامه می‌یابد. در این مدت، دمای هوا به شدت بالا رفته و رطوبت نیز به بالاترین حد خود می‌رسد. گرمای طاقت‌فرسای تابستان بمبئی، بسیاری از فعالیت‌های روزمره را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
- فصل بارندگی‌های موسمی: از اواسط خرداد ماه تا اواسط مهرماه، فصل بارندگی‌های موسمی یا مانسون در بمبئی آغاز می‌شود. بارش‌های شدید و سیل‌آسا، در این فصل بخش قابل توجهی از بارش سالانه شهر را تشکیل می‌دهند. بارندگی‌های موسمی، ضمن تأمین آب مورد نیاز کشاورزی و صنعت، گاه موجب بروز سیلاب و خسارات فراوان نیز می‌شوند.
- فصل زمستان: فصل زمستان در بمبئی از اواسط مهرماه آغاز شده و تا اواسط اسفند ماه ادامه می‌یابد. این فصل با دمای معتدل بین ۱۵ تا ۲۵ درجه سانتی‌گراد، از مطبوع‌ترین و دلپذیرترین فصول سال در بمبئی به شمار می‌رود. به همین دلیل، فصل زمستان، بهترین زمان سفر به بمبئی و بازدید از جاذبه‌های گردشگری آن است.
آداب و رسوم و جشن‌های شهر بمبئی
بمبئی، گنجینه‌ای از فرهنگ‌ها و آداب و رسوم متنوع است. این شهر که به دلیل تاریخ غنی و تنوع قومیتی‌اش شناخته می‌شود، سنت‌ها و جشن‌های رنگارنگی را در دل خود جای داده است. در ادامه به برخی از مهم‌ترین آداب و رسوم شهر بمبئی می‌پردازیم:
آداب و رسوم ازدواج
ازدواج در فرهنگ هندی و به‌ویژه در بمبئی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. بسیاری از ازدواج‌ها بر اساس سنت و توافق خانواده‌ها صورت می‌گیرد، اما ازدواج‌های مبتنی بر عشق نیز رواج دارد. مراسم ازدواج در بمبئی با آداب و رسوم خاصی همراه است که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- رنگ قرمز: عروس معمولاً لباس قرمز رنگی به تن می‌کند، چراکه در فرهنگ هند، رنگ سفید نماد مرگ است.
- داماد: داماد نیز لباس خاصی به نام “اتچکین” به همراه عمامه قرمز رنگ بر سر می‌گذارد.
- پیوند عروس و داماد: پدر دختر، عروس و داماد را با استفاده از یک گوشه از لباس عروس که در دست داماد قرار دارد، به یکدیگر متصل می‌کند.
- چرخش دور کتاب مقدس: داماد به همراه برادران عروس و عموها، عروس را چهار بار دور کتاب مقدس می‌چرخاند.
- برکت و نصیحت: کشیش دعای خیر کرده و به زوج جوان توصیه‌هایی برای زندگی مشترک ارائه می‌دهد.
ازدواج خواهرانه
در برخی مناطق هند، از جمله برخی بخش‌های ایالت هاریانا، رسم ازدواج خواهرانه رواج دارد. بر اساس این رسم، در صورت فوت همسر، شوهر می‌تواند با خواهر همسر متوفی ازدواج کند.
رسم چند شوهری
رسم چند شوهری در در برخی مناطق شمالی هند و همچنین بمبئی وجود دارد. این رسم به دو نوع تقسیم می‌شود:
- برادری: در این نوع، تمامی شوهران یک زن برادر هستند و برادر بزرگ‌تر از حقوق بیشتری برخوردار است.
- متفرق: در این نوع، شوهران یک زن با همدیگر فامیل یا خویشاوند نیستند.
فستیوال‌ها و جشن‌ها
بمبئی شهری است که بدون فستیوال‌های رنگارنگش قابل تصور نیست. این فستیوال‌ها که ریشه در سنت‌ها و باورهای مردم هند دارند، فرصتی برای گرد هم آمدن خانواده‌ها و دوستان و تجلیل از فرهنگ غنی این کشور هستند. برخی از مهم‌ترین فستیوال‌های بمبئی عبارتند از:
- گانش چاتورتی: یکی از پرطرفدارترین جشن‌های هندوهاست که به مدت ۱۰ روز برگزار می‌شود و در آن مجسمه‌های خدای گانش با شکوه خاصی آراسته شده و در خیابان‌ها به نمایش گذاشته می‌شوند.
- ماهیندرا بلوز: یک فستیوال موسیقی جهانی است که هر ساله هنرمندان مشهور داخلی و خارجی را به بمبئی می‌آورد.
- کریسمس: با وجود جمعیت مسلمان، کریسمس در بمبئی با شکوه خاصی برگزار می‌شود و درختان کریسمس در گوشه و کنار شهر به چشم می‌خورند.
- فستیوال گادهی پاداوا: جشن سال نو هندی‌هاست که با آداب و رسوم خاصی همراه است و در آن مردم به دیدار یکدیگر می‌روند و هدیه رد و بدل می‌کنند.
- فستیوال دیوالی: جشن نور و روشنایی است که در آن خانه‌ها با چراغ‌های رنگی تزئین می‌شوند و مردم به آتش‌بازی می‌پردازند.
- فستیوال نارگیل: جشنی است که برای شکرگزاری برگزار می‌شود و در آن میوه‌ی نارگیل نقش مهمی دارد.
- فستیوال بین‌المللی فیلم بمبئی: یکی از مهم‌ترین رویدادهای سینمایی در آسیاست که هر ساله فیلمسازان و بازیگران مشهوری را به خود جذب می‌کند.
- فستیوال ناوراتری: جشنی ۹ روزه است که به الهه دورگا تقدیم می‌شود و با رقص و موسیقی همراه است.
- گودی پادوا: جشنی است که با نام‌های مختلفی در مناطق مختلف هند برگزار می‌شود و نماد آغاز سال نو هندی است.
- فستیوال هنری کالا گودا: جشنی هنری است که در آن هنرمندان آثار خود را به نمایش می‌گذارند.
- فستیوال الفانتا: جشنی مناسب گردشگران است که در جزیره الفانتا برگزار می‌شود و در آن مجسمه‌های باستانی بودایی به نمایش گذاشته می‌شوند.
- فستیوال سانکرانتی: جشن برداشت است و در آن مردم به یکدیگر آب می‌پاشند و شیرینی می‌خورند.
- جانماشتامی: جشن تولد کریشنا است و در آن مردم لباس‌های سنتی می‌پوشند و به بازی‌های محلی می‌پردازند.
- فستیوال بانگانگا: جشنی دو روزه است که در آن مردم به زیارت معبد بانگانگا می‌روند و به نیایش می‌پردازند.
- جشن دانش‌آموزان بمبئی: جشنی است که به مناسبت پایان سال تحصیلی برگزار می‌شود و دانش‌آموزان با برگزاری برنامه‌های متنوع به جشن و پایکوبی می‌پردازند.
- بزرگداشت حضرت مریم: جشنی است که در منطقه باندرا برگزار می‌شود و مسیحیان به بزرگداشت حضرت مریم می‌پردازند.
- فستیوال سال نو پارسی: جشنی است که توسط جامعه پارسی برگزار می‌شود و با آداب و رسوم خاصی همراه است.
- جشن هولی: در این جشن که به آن جشنواره رنگ هند نیز می‌گویند، مردم به یکدیگر پودرهای رنگی می‌پاشند و به شادی و پایکوبی می‌پردازند.
غذاهای محلی شهر بمبئی
بمبئی،تنها به ساختمان‌های بلند و زندگی شلوغش محدود نمی‌شود. این شهر، گنجینه‌ای از طعم‌ها و عطرهای بی‌نظیر است که در غذاهای خیابانی و رستوران‌های محلی‌اش به چشم می‌خورد. غذاهای بمبئی، ترکیبی جذاب از طعم‌های تند، ترش، شیرین و شور هستند که هر ذائقه‌ای را به وجد می‌آورند. برخی از بهترین غذاهای محلی این شهر عبارتند از:
- واداپاو: ساندویچی لذیذ با نان نرم و پف کرده که درون آن، کتلت سیب‌زمینی تند و ادویه‌دار قرار دارد.
- آکوری: نوعی املت هندی است که با نان روتی سرو می‌شود و اغلب صبحانه خورده می‌شود.
- باتاتا وادا: کتلت سیب‌زمینی سرخ شده‌ای است که با چاتنی و سس تند سرو می‌شود.
- پاوباجی: سوپی غلیظ و تند است که با نان پاؤ سرو می‌شود و معمولاً با سبزیجات و حبوبات تهیه می‌شود.
- واران بهات: برنجی است که با عدس و سبزیجات پخته می‌شود و با انواع چاتنی و آچار سرو می‌شود.
- زونکا باکار: نوعی نان بخارپز است که با چاتنی و پیاز سرخ شده سرو می‌شود.
- مونچوریان مرغ: تکه‌های مرغ سرخ شده‌ای است که با سس سویا و سبزیجات تفت داده می‌شود.
- کیما پاو: ساندویچی است که با گوشت چرخ کرده، پیاز و ادویه‌های هندی پر شده است.
- دوکلاس و فارسان: دسری خوشمزه و سبک است که با برنج و شیر تهیه می‌شود.
- دوسا: نوعی کرپ هندی است که با انواع مختلف پر شده و سرو می‌شود.
- پانی پوری: توپ‌های تو خالی از خمیر که با آب طعم‌دار پر شده و با چاتنی و سیب‌زمینی پوره شده سرو می‌شود.
- فرانکی: نوعی رول است که با نان نازک و پر شده از مرغ، سبزیجات یا گوشت تهیه می‌شود.
- بل پوری: نوعی اسنک ترد و شکننده است که با انواع چاتنی و سیب‌زمینی پوره شده سرو می‌شود.
جاذبه‌های دیدنی شهر بمبئی
این شهر زیبا و تاریخی، تلفیقی بی‌نظیر از معماری استعماری، فرهنگ غنی هندی و طبیعت بکر است. در ادامه، به معرفی برخی از مهم‌ترین جاهای دیدنی بمبئی می‌پردازیم:
- گذرگاه کولابا: این گذرگاه تاریخی و مشهور، یکی از نمادین‌ترین مکان‌های بمبئی است که با ساختمان‌های قدیمی، بوتیک‌ها، رستوران‌ها و کافه‌های جذاب خود، فضایی دلنشین برای پیاده‌روی و خرید ایجاد کرده است.
- دروازه هند: دروازه هند، یکی از مشهورترین بناهای هند و نماد شهر بمبئی است. این دروازه باشکوه، یادگاری از دوران استعمار بریتانیا است که امروزه به یکی از محبوب‌ترین مقاصد گردشگری تبدیل شده است.
- غارهای الفنتا: این مجموعه غارهای باستانی، با مجسمه‌های هندوئی باشکوه و معماری بی‌نظیر خود، یکی از مهم‌ترین میراث‌های فرهنگی هند است و در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.
- کلیسای مونت مری: این کلیسای باشکوه، یکی از قدیمی‌ترین کلیساهای هندوستان است که با معماری گوتیک و فضای آرامش‌بخش خود، مکانی مناسب برای بازدید گردشگران است.
- منطقه هنری کالا گودا: این منطقه، مرکز هنر و فرهنگ بمبئی است و گالری‌های هنری، موزه‌ها و استودیوهای هنری متعددی را در خود جای داده است.
- پاگودای جهانی ویپاسانا: این پاگودای باشکوه، مکانی مقدس برای تمرین مراقبه است و با معماری منحصر به فرد خود، چشم‌اندازی زیبا به شهر بمبئی ارائه می‌دهد.
- باغ‌های معلق بمبئی: این باغ‌های زیبا، فضایی آرام و سرسبز در دل شهر شلوغ بمبئی ایجاد کرده‌اند و مکانی مناسب برای استراحت و لذت بردن از طبیعت هستند.
- شهرک سینمایی بالیوود: این شهرک، نماد اصلی صنعت سینمای هند است و تورهای بازدید از آن، فرصتی عالی برای آشنایی با دنیای جذاب سینما در هند است.
- درگاه حاج علی: این زیارتگاه اسلامی، یکی از مهم‌ترین مکان‌های زیارتی مسلمانان در هند است و با معماری زیبا و موقعیت مکانی منحصربه‌فرد خود، مکانی جذاب برای بازدید گردشگران است.
- پایانه چاتراپاتی شیواجی: این پایانه‌ی قطار تاریخی، یکی از زیباترین ساختمان‌های بمبئی است و در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.
- اسنو کینگدوم بمبئی: این مرکز تفریحی، فضایی شبیه به یک پیست اسکی را در دل شهر بمبئی ایجاد کرده است و مکانی مناسب برای تفریح و سرگرمی در تمام فصول سال است.
- ساحل جوهو: این ساحل شلوغ و پرجنب‌وجوش، یکی از محبوب‌ترین سواحل بمبئی است و مکانی مناسب برای شنا، آفتاب گرفتن و لذت بردن از غذاهای خیابانی است.
- پارک ملی سانجای گاندی: این پارک ملی، یکی از بزرگترین پارک‌های ملی هند است و زیستگاه گونه‌های متنوعی از حیوانات و گیاهان است.
- دوبی گات: این اسکله، یکی از مهم‌ترین اسکله‌های تجاری بمبئی است و با چشم‌اندازی زیبا به بندر، مکانی مناسب برای تماشای رفت‌وآمد کشتی‌ها است.
- معبد مومبا دوی: این معبد هندو، یکی از قدیمی‌ترین معابد بمبئی است و به الهه مومبا دوی تقدیم شده است.
- بازار کرافورد: این بازار، یکی از قدیمی‌ترین و بزرگترین بازارهای بمبئی است و انواع کالاها از جمله ادویه، پارچه و صنایع دستی را در خود جای داده است.
جمع‌بندی
سفر به بمبئی، سفری به یکی از بهترین شهرهای هندوستان و کشف تنوع فرهنگی و تاریخی این کشور پهناور است. این شهر با تمام شلوغی و هیاهوی خود، زیبایی‌های منحصر به فردی را در دل خود جای داده است که هر گردشگری را مجذوب می‌کند. از غذاهای لذیذ و موسیقی شاد گرفته تا معماری باشکوه و مهمان‌نوازی مردم، بمبئی شهری است که در آن می‌توانید تجربه‌ای متفاوت و ارزشمند را کسب کنید. قصران گشت با ارائه تور هندوستان با امکانات متنوع فرصت بازدید از شهرهای مختلف این کشور از جمله بمبئی را برای شما فراهم آورده است.
سوالات متداول
- بهترین زمان برای سفر به بمبئی چه زمانی است؟
فصل زمستان (نوامبر تا فوریه) بهترین زمان برای سفر به بمبئی است. بمبئی در این فصل دارای هوای معتدل و دلپذیر است. - مردم بمبئی چه زبانی صحبت می‌کنند؟
زبان رسمی بمبئی ماراتی است، اما انگلیسی نیز به طور گسترده صحبت می‌شود. - واحد پول رایج در بمبئی چیست؟
واحد پول رایج در هند روپیه هند است. - بهترین مناطق برای اقامت در بمبئی کدامند؟
مناطق کولابا، جنوب بمبئی و منطقه فرودگاه از بهترین مناطق برای اقامت در بمبئی هستند. - چه سوغاتی‌هایی را می‌توان از بمبئی خرید؟
از جمله سوغاتی‌هایی که می‌توانید از بمبئی خریداری کنید، صنایع دستی، ادویه جات، لباس‌های سنتی و جواهرات هستند.
