بلک فرایدی (Black Friday) یا جمعه سیاه موضوعی است که در این مقاله از قصران گشت قصد صحبت در مورد آن را داریم.، یک روز خاص است که در آن فروشگاه‌ها محصولات خود را با تخفیف استثنایی می‌فروشند. اما بزرگ ترین روز حراج در دنیا چه روزی است و چه فلسفه‌ای پشت آن قرار دارد؟
بلک فرایدی نامی غیررسمی برای اشاره به آخرین جمعه ماه نوامبر (۲۹ نوامبر) هر سال است که آغاز فصل خرید کریسمس محسوب می‌شود. از سال 1952 میلادی هر سال در ایالات متحده امریکا یک روز پس از روز شکرگزاری (چهارمین پنجشنبه ماه نوامبر) رویدادی به همین نام برگزار می‌شود. البته اصطلاح بلک فرایدی یا جمعه سیاه تا حدود دهه هشتاد میلادی و پس از آن در ایالات متحده امریکا یا سایر نقاط جهان زیاد شناخته شده نبوده و به چندان کار برده نمی‌شده است. اما امروزه این روز در میان مردم جهان روزی شناخته شده است و بسیاری از افراد خریدهای مهم سالانه خود را در این روز انجام می‌دهند.
تاریخچه بلک فرایدی یا جمعه سیاه
از اولین کاربردهای ثبت‌شده عبارت بلک فرایدی، می‌توان در مجله‌ای که نوامبر سال ۱۹۵۱ منتشر شد، اشاره کرد. در آن زمان کارگران به صورت دسته جمعی با همدیگر توافق می‌کردند، و به بهانه‌های مختلف مرخصی می‌گرفتند. بدین ترتیب، فردای روز عید شکرگزاری (روز جمعه) به کارخانه‌ها نمی‌رفتند، و تعطیلاتی چهار روزه داشتند. اما این فقط آغاز استفاده از این نام بود.
در تاریخ آمریکا، عبارت «جمعه سیاه» به رسوایی بازار طلا، در روز ۲۴ سپتامبر سال ۱۸۶۹ اشاره دارد. پس از پایان جنگ داخلی آمریکا، بین ایالات متحده آمریکا و ایالات مؤتلفه آمریکا، نوبت به دوران دوازده ساله بازسازی آمریکا رسید. بدین ترتیب، ایالت‌های شکست خورده جنوبی، مورد بازسازی ایالت‌های شمالی پیروز قرار گرفتند. دو تن از زمین خواران آن دوره به واسطه خریدهای عمده در مدتی کوتاه، انحصار موقت طلا را به دست گرفتند. آنها از این طریق سود کلانی به دست آوردند. دولت وقت که به‌موقع متوجه این سوءاستفاده نشد، حجم طلای بالایی را روانه بازار کرد تا قیمت از دست رفته ثابت شود. اما در نهایت، زندگی بسیاری ویران شد، و از آن روز به نام جمعه سیاه یا بلک فرایدی یاد می‌شود.
و اما آغازگر شروع فروش در جمعه سیاه چه بود؟ حسابدارها در روز فردای عید شکرگزاری که سرآغاز خریدهای قبل از عید به حساب می‌آمد، ترازنامه‌های خود را مشکی رنگ می‌دیدند که به معنای سود بالای آنها بود. به همین دلیل در اوایل دهه 60 میلادی، فردای عید شکرگزاری را جمعه سیاه یا بلک فرایدی نامیدند. روزنامه نیویورک تایمز هم در سال 1975 از این عبارت برای شلوغ‌ترین روز خرید و ایجاد ترافیک‌های سنگین به علت خرید کردن مردم استفاده کرد.
بلک فرایدی روزی سودمند برای همه
و اما فلسفه اصلی حراج جمعه تخفیف بر روی تمامی کالاها است. تخفیفی که باعث ترغیب مشتریان برای رفع نیازهای خود با هزینه کمتر در آستانه سال نو و خالی شدن انبار فروشگاه‌ها با حاشیه سودی کمتر است. اما در سال‌های اخیر رقابت بین فروشنده‌ها به حدی بالا گرفت که مفهومی به نام Doorbuster به وجود آمد. همان‌طور که می‌دانید کلمه Door به معنای «در» بوده و کلمه Buster به معنی انفجار یا شکستن چیزی است. به همین دلیل کالاهای با تخفیف ویژه را Doorbuster نامیدند زیرا این کالاها باعث صف کشیدن مردم پشت درهای فروشگاه شده و حتی در بسیاری از موارد نیز تراکم جمعیت مشتریان باعث شکسته شدن در فروشگاه شد.
کالاهای با تخفیف ویژه در واقع یکی از عوامل اصلی در حراج جمعه بوده و افراد زیادی را به خود جلب می‌کنند. این کالاها عموماً از محصولات بسیار جذاب بازار نظیر گوشی‌های پرچم‌دار، تلویزیون‌های بزرگ، آخرین نسل دوربین‌ها یا آخرین و گران‌قیمت‌ترین لباس‌ها هستند که با تخفیفی باورنکردنی حتی تا ۷۰ درصد زیر قیمت اصلی خود عرضه می‌شوند. طبیعی است که فروشنده برخی از این کالاها را با ضرر عرضه می‌کند و فروش انبوه آنها کار غیرعقلانی است. به همین دلیل تعداد کالاهای با تخفیف ویژه (Doorbuster) محدود بوده و عموماً در همان ثانیه‌های اول شروع حراج به پایان می‌رسند. اکثر فروشگاه‌های معتبر محصولات کوچکی که قیمت پایینی دارند و قیمت تمام شده آنها در زمان حراج خیلی کم می‌شود را عرضه نمی‌کنند.
شایان ذکر است که 36 درصد از خریداران بلک فرایدی فقط از یک کانال فروش برای خرید خود استفاده نمی‌کنند بلکه سعی می‌کنند هم از فروشگاه‌های آنلاین و هم فروشگاه‌های آفلاین برای خرید بلک فرایدی استفاده کنند.
با وجود مزایا و سودمندی هایی که بلک فرایدی برای خریداران دارد اما گاها با آسیب هایی نیز همراه است. بعضا ازدحام جمعیت که در پشت درب های فروشگاه ها منتظر باز شدن فروشگاه هستند باعث سد شدن معابر می شود، یا ازدحام جمعیت باعث آسیب دیدن افراد می شود. میزان جمعیت به قدری زیاد است که برای ورود به فروشگاه افراد یکدیگر را هل می دهند یا به زور متوسل می شوند. گاهی میزان موجودیه یک کالا تمام می شود و به دست آوردن آن منجر به دعوا می شود و حتی تلفات نیز به همراه دارد. وبسایتی به نام blackfridaydeathcount.com هر ساله آمار تلفات جمعه سیاه را اعلام می کند.
نکته دیگری که در هنگام خرید می بایست به آن توجه کنید این است که فروشندگان کالاهای قدیمی خود را با قیمتی ارزان تر عرضه می کنند، بسیاری از این کالاها ممکن است به تاریخ انقضا نزدیک باشند یا شاید از کار افتاد ه باشند، پس در خرید اقلام مصرفی خوراکی و الکترونیکی دقت کنید و از سلامت آنها مطمئن شوید.
بلک فرایدی یا حراجمعه در ایران
بلک فرایدی از سال ۱۳۹۴ در ایران با نام حراجمعه رواج پیدا کرده و در ساعت ۰۰:۰۰ سایت‌های فروشگاهی مهم فروش ویژه این روز را آغاز می‌کنند. برخی فروشگاه‌های اینترنتی از یک هفته قبل با ایمیل‌ها و پیامک‌هایی به اطلاع مردم می‌رسانند که فروش هیجان انگیز در این روز آغاز خواهد شد. اما این روز در ایران همیشه با حاشیه‌های زیادی همراه بوده و موجب انتقاد بیشتر مردم شده است. معمولا در دقایقی بعد از شروع حراج، سایت‌ها با مشکل اتصال مواجه می‌شوند و مشکلاتی مثل تمام شدن اجناس، بسیاری از خریدها بی‌پایان می‌مانند یا با تاخیر زیاد انجام می‌گیرند. حال باید دید وضعیت حراجمعه امسال که در ۸ آذرماه برگزار می‌شود، به چه صورت خواهد بود.
به عنوان خریدار، خوب فکر کنید که به دنبال چه هستید و آیا کالایی که در حال خرید آن هستید ارزش واقعی خود را دارد یا خیر؟ و البته اولویت خرید کدام یک برایتان بالاتر است.
بلک فرایدی در کشورهای دیگر
درست است که بلک فرایدی از امریکای شمالی آغاز به کار کرد اما رفته رفته وارد کشورهای دیگری مانند فرانسه، بریتانیا، روسیه، چین و حتی هند و کشورهای آسیایی نیز شده است. البته این کشورها بلک فرایدی را با سبک و سیاق خود برگزار می کنند که اکثرا و در سال های اخیر فروشگاه های آنلاین اقدام به تخفیف برای کالاهای خود می کنند.
